Społeczeństwo

Ludność starożytnego Egiptu dzieliła się na kilka warstw. Najliczniejszą z nich stanowili chłopi. Stanowili oni ponad 90% ludności. Pracowali na ziemi należącej do władcy, którą jedynie dzierżawili. Wydajność upraw była wysoka, gdyż przy zapewnieniu odpowiedniej ilości wody uzyskiwano nawet trzykrotny plon w ciągu roku. Chłopi byli ludźmi wolnymi. Ich praca była bardzo ciężka. Musieli oni ręcznie czerpać wodę z rzeki i przelewać ją do kanałów irygacyjnych. Dopiero dużo później zaczęto stosować żuraw, który znacznie ułatwił pracę ludności chłopskiej. Chłopi byli zobowiązani do licznych prac na rzecz państwa. Była to przede wszystkim konserwacja kanałów oraz prace na rzecz panującego (np. budownictwo). Obok rolnictwa ludność trudniła się także rzemiosłem. Podstawowym materiałem do wytwarzania narzędzi był kamień, róg i kość. Drewno było w Egipcie drogie, gdyż sprowadzano je z odległych krain, głównie z Libanu. Egipcjanie poznali sztukę obrabiania metali. Najpierw była to miedź, później brąz, a dopiero w I tysiącleciu p.n.e. żelazo. Egipcjanie sztukę obróbki żelaza poznali za pośrednictwem bliskowschodnich królestw Mitanni i Hetytów. Dość wcześnie używano w Egipcie złota i srebra do wyrobu dzieł sztuki oraz jako środka płatniczego. Już w czasach Starego Państwa Egipcjanie utrzymywali bliskie kontakty handlowe z odległymi krainami, z których sprowadzali wyroby luksusowe (mirra, drewno cedrowe i hebanowe, kość słoniowa, złoto, srebro), eksportując w zamian zboże, tkaniny, ceramikę. Wyższą od chłopów i rzemieślników grupę społeczną tworzyli urzędnicy. Korpus urzędniczy był wewnętrznie zróżnicowany i obejmował wiele szczebli: od zwykłego wiejskiego pisarza do najwyższego dostojnika – wezyra. Droga do urzędów była długa i bardzo żmudna. Wiodła ona przez naukę w szkołach. Zdobyte wykształcenie zwalniało z ciężkiej pracy fizycznej. Droga ta była otwarta także dla zdolnych ludzi z niższych warstw społecznych. Sprawny aparat urzędniczy zapewniał działanie państwa. Podobną rolę pełnili kapłani. Rozbudowany panteon wymagał wielu osób do obsługi świątyń i rozbudowanych form kultu religijnego. Wzrost potęgi kapłanów prowadził czasem do konfliktów z władzą państwową. Kapłani niekiedy odgrywali rolę czynnika destabilizującego państwo, gdyż dążyli do wzrostu znaczenia swych świątyń. Rola kapłanów wzrastała wskutek bogactwa świątyń do tego stopnia, że zaczęli oni sięgać po władzę za czasów VII - X dynastii. XII dynastia była faktycznie dynastią kapłanów boga Amona z Teb. Najwyższą grupę w społeczeństwie stanowiła rodzina panująca, której przewodził król. Zwykło się go określać mianem faraona, co jest terminem greckim i pochodzi ze zniekształconego terminu egipskiego “per-aa” (lub “pir-o”), co oznacza “wielki dom”. Faraon był władcą absolutnym, uważanym za żyjącego boga lub – w późniejszym okresie – jego syna. Dzięki temu faraon sprawował władzę nie tylko polityczną, ale również religijną. Obowiązkiem panującego było zapewnienie porządku i bezpieczeństwa w państwie. Władza panującego była dziedziczna, lecz wielokrotnie zdarzały się uzurpacje, które usuwały dotychczas panujące dynastie i wynosiły nowe. W życiu społecznym Egiptu uderzają dwie ciekawe cechy. Jest to niewielka, jak na czasy starożytne, ilość niewolników oraz duża samodzielność kobiet. Niewolnicy byli zwykle jeńcami wojennymi lub nabytkami w ramach wymiany handlowej z innymi państwami. Kobiety w Egipcie miały prawo do własnych majątków, dzieci dziedziczyły majątki w linii matki, a królowe, siostry i małżonki faraonów często współrządziły krajem. Zdarzyła się nawet w dziejach Egiptu kobieta – faraon. Była to królowa Hatszepsut.